1. ความหมายและแนวคิดของพยาบาลอนามัยชุมชน (Community Health Nursing)

• คำนิยามมุ่งให้บริการสุขภาพแก่ บุคคล ครอบครัว และชุมชน ครอบคลุมทั้งการส่งเสริม ป้องกัน รักษา และฟื้นฟูสุขภาพ 

• ใช้ หลักการสาธารณสุขมูลฐาน แบบองค์รวม มีคุณสมบัติทั้ง Availability, Accessibility, Continuity, Acceptability, Efficiency, Equity 

2. กระบวนการพยาบาลอนามัยชุมชน

แบ่งเป็น 5 ขั้นตอนหลัก ได้แก่ 

1. การประเมินชุมชน (Community Assessment)

   • เก็บข้อมูลพื้นฐาน: ด้านกายภาพ สิ่งแวดล้อม ประชากร วัฒนธรรม พฤติกรรมสุขภาพ ระบบชุมชน ฯลฯ

   • เครื่องมือ เช่น แบบสอบถาม สัมภาษณ์ สังเกต

2. การวินิจฉัยปัญหาชุมชน (Community Diagnosis)

   • วิเคราะห์ข้อมูลเพื่อระบุ ปัญหา-ความต้องการ ที่แท้จริง

3. การจัดลำดับความสำคัญของปัญหา (Priority Setting)

   • พิจารณาปัจจัยเชิงปริมาณ (ขนาด, ความรุนแรง) และคุณภาพ (ผลกระทบ) 

4. การวางแผนและปฏิบัติการ (Planning & Implementation)

   • ร่วมกับชุมชน กำหนดเป้าหมาย กิจกรรม และบทบาทของพยาบาลครอบครัว

5. การประเมินผลและสะท้อนข้อมูล (Evaluation & Feedback)

   • ตรวจสอบผลลัพธ์ ประสิทธิภาพ ปรับปรุง และคืนข้อมูลสู่ชุมชน

3. เครื่องมือสำคัญในหลักการพยาบาลครอบครัว

• แฟ้มสุขภาพครอบครัว (Family folder/file)
  บันทึกข้อมูลครอบครัวอย่างเป็นระบบ — ข้อมูลพื้นฐาน บันทึกการบริการ สถานะสุขภาพของแต่ละสมาชิก 

• แบบฟอร์มการลงทะเบียนครอบครัว
  ครอบคลุมข้อมูล:

  • ข้อมูลสิ่งแวดล้อมครัวเรือน (น้ำสะอาด สุขาภิบาล บ้านเลี้ยงสัตว์ ฯลฯ)

  • ชีวประวัติสมาชิก ทางเศรษฐกิจ-สังคม คู่สมรส ความสัมพันธ์ในครอบครัว 

4. การดูแลที่บ้าน (Home Care / Home Visit)

• Home Ward Model: จัดบ้านแต่ละหลังเป็น “เตียง” ประเมินสถานะ (ดี/เสี่ยง/ป่วย หรือพิการ) ตามกลุ่ม CANDO (เด็ก 0‑5, หญิงตั้งครรภ์, ผู้ป่วยเรื้อรัง/ติดเชื้อ, ผู้พิการ ผู้สูงอายุ) 

• Home Visit: ปฏิบัติตามขั้นตอนก่อน ระหว่าง และหลังเยี่ยมบ้าน โดยพยาบาลครอบครัวจะประเมินร่างกาย จิตใจ สิ่งแวดล้อม สรุปและบันทึกผล 

5. บทบาทของพยาบาลครอบครัวในชุมชน

พยาบาลอนามัยชุมชน/ครอบครัวรับบทบาทหลากหลาย ได้แก่ 

• ผู้ให้บริการสุขภาพ (Provider)

• ผู้ให้ความรู้ด้านสุขภาพ (Educator)

• ผู้พิทักษ์สิทธิ์ (Advocator)

• ผู้บริหารจัดการ (Manager)

• ผู้ให้คำปรึกษา (Counselor)

• นักวิจัย (Researcher)

• ผู้นำการเปลี่ยนแปลง (Change Agent)

• ผู้นำ (Leader)

• ผู้ประสานงาน (Coordinator)

• ผู้ร่วมปฏิบัติงาน (Collaborator)

6. ระดับการดูแลสุขภาพ (Levels of Care)

1. การดูแลตนเองในครอบครัว

2. บริการสาธารณสุขมูลฐาน

3. บริการระดับปฐมภูมิ

4. บริการระดับทุติยภูมิ

5. บริการระดับตติยภูมิ 

 สรุปภาพรวม

             หนังสือเล่มนี้เน้นย้ำหลักการในการประเมิน ช่วยเหลือวางแผนและติดตามดูแลสุขภาพของครอบครัวในบริบทชุมชน โดยอาศัยกรอบของกระบวนการพยาบาลชุมชน และใช้เครื่องมือต่างๆ เช่น แฟ้มสุขภาพครอบครัว, Home visite, การจัดลำดับปัญหาชุมชน พร้อมบทบาทของพยาบาลที่หลากหลาย ตั้งแต่การส่งเสริมสุขภาพจนถึงการวิจัย ตลอดจนการพัฒนาชุมชนอย่างบูรณาการ